«Βράσε ένα αβγό, τον καλικάντζαρο να βρω» (Μικρά Ασία, Λεβίσι)
Το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ), σε συνεργασία με το Παραμυθόφωνο, παρουσιάζει το λαϊκό παραμύθι «Βράσε ένα αβγό, τον καλικάντζαρο να βρω». Πρόκειται για παραμύθι εμπνευσμένο από μια παράδοση του Λεβισίου της Μικράς Ασίας, μια ιστορία της Γερμανίας και μια των Κελτών. Μια γυναίκα είναι τόσο ευτυχισμένη και απασχολημένη με το νεογέννητο μωράκι της που την παραμονή των Χριστουγέννων δεν αφήνει στο τζάκι φαγητά και γλυκά για να φάνε οι καλικάντζαροι.
Εκείνοι θυμώνουν και της κάνουν το σπίτι άνω κάτω και όσο η γυναίκα τους διώχνει με το σκουπόξυλο, ένας από αυτούς της αρπάζει το μωρό από την κούνια και της αφήνει ένα καλικαντζαράκι. Η μητέρα βγαίνει απελπισμένη στους δρόμους και ρωτά όλο το χωριό, μέχρι που μια γερόντισσα της δίνει τη λύση. Το να βράζεις ένα αβγό φαίνεται τόσο αστείο στα μάτια των καλικαντζάρων, που ξεκαρδίζονται στα γέλια και κάνουν ότι τους ζητήσεις, αρκεί να κατεβάσεις το αβγό από τη φωτιά.
Οι Γερμανοί Jacob Ludwig Carl Grimm (1785-1863) και Wilhelm Carl Grimm (1786-1859) κατέγραψαν και διέσωσαν έναν πλούτο παραμυθιών της Γερμανίας μέσα από τις αφηγήσεις απλών λαϊκών ανθρώπων. Το σπουδαίο έργο τους εξέδωσαν στη συλλογή με τίτλο “Kinder und Haus Märchen”. Το 1812 εκδόθηκε ο πρώτος τόμος και το 1814 ο δεύτερος, αλλά μέχρι την έβδομη έκδοση που έγινε το 1857, οι Grimm έκαναν τροποποιήσεις και εμπλούτιζαν τον κατάλογο των παραμυθιών. Ο Edgar Taylor (1793-1839) ήταν ο πρώτος που μετέφρασε τα παραμύθια των αδελφών Grimm από τα γερμανικά στα αγγλικά δίνοντας τον τίτλο “German Popular Stories”, και έπειτα ακολούθησαν πολλές ακόμη μεταφράσεις και εκδόσεις με διάφορους τίτλους. Στο έργο των Grimm υπάρχει μια μικρή ιστορία που τα ξωτικά αρπάζουν το μωρό μιας γυναίκας από την κούνια του και το ανταλλάσσουν με ένα ξωτικάκι. Η γειτόνισσα συμβουλεύει τη γυναίκα να βράσει νερό μέσα στα τσόφλια ενός αβγού και τα ξωτικά θα παραξενευτούν και θα της φέρουν πίσω το μωρό της. Τα πράγματα εξελίσσονται έτσι ακριβώς.
Στο χωριό Λεβίσι της Μικράς Ασίας υπήρχε μια παρόμοια ελληνική παράδοση που λέει πως μπορείς να διώξεις τους καλικαντζάρους από το σπίτι εάν βράσεις νερό μέσα σε ένα κλούβιο αβγό. Σαν αντικρίσουν οι καλικάντζαροι τέτοιο αστείο θέαμα, το διασκεδάζουν και γελούν τόσο πολύ, που κάνουν ότι τους πεις. Η παράδοση διασώθηκε προφορικά και μας μεταφέρθηκε από τον Ιωάννη Ευγενικό (σήμερα ετών 94), όπως την άκουγε στην παιδική του ηλικία από την μητέρα του, Βαρβάρα Μαυρίκου, προσφυγοπούλα στην Ελλάδα από το Λεβίσι της Μικρασίας.
Ο Αυστραλός
Joseph Jacobs (1854-1916) κατέγραψε κέλτικες ιστορίες από την
προφορική παράδοση των Κελτών, ενός πολιτισμού από τα αρχαία χρόνια, και τις εξέδωσε
στη συλλογή με τίτλο “Celtic fairy tales” το 1892. Στην κέλτικη ιστορία “Brewery of Eggshells” τα ξωτικά αρπάζουν τα δίδυμα μωρά μιας γυναίκας
από την κούνια τους και τα ανταλλάσουν με δυο ξωτικάκια. Η γυναίκα υποψιάζεται ότι
τα μωρά δεν είναι ανθρωπινά όσο τα βλέπει να παραμένουν μικρά και να μη μεγαλώνουν
ενώ ο καιρός περνά. Ο σοφός του χωριού συμβουλεύει τη γυναίκα να βράσει σούπα μέσα
στα τσόφλια ενός μεγάλου αβγού χήνας. Αν τα μωρά πουν πράγματα παράξενα, σημαίνει
πως είναι ξωτικά, και η γυναίκα θα πρέπει να τα πετάξει στη λίμνη. Η γυναίκα ακολουθεί
τις οδηγίες του σοφού και τότε ακούει το ένα μωρό να λέει ξαφνιασμένο στο άλλο:
«Για βελανίδι που γίνεται προτού να φυτρώσει η βελανιδιά, ξέρω. Για αβγό που γεννιέται
προτού να το γεννήσει η χήνα, ξέρω. Αλλά για σούπα που βράζει και μαγειρεύεται μέσα
σε τσόφλι αβγού, δεν είχα ακούσει ποτέ!». Η γυναίκα πετά τα δίδυμα ξωτικάκια στη
λίμνη και τότε τα ξωτικά τρέχουν να σώσουν τα μωρά τους και να επιστρέψουν στη γυναίκα
τα δικά της μωρά.
Το παραμύθι «Βράσε ένα αβγό, τον καλικάντζαρο να βρω» αναπτύχθηκε από τον Γιώργο Ευγενικό και είναι βασισμένο στο συνδυασμό της μικρασιατικής παράδοσης, της γερμανικής και της κέλτικης ιστορίας.
Έρευνα, ελεύθερη απόδοση, επιμέλεια κειμένου, αφήγηση: Γιώργος Ευγενικός
Μουσική σύνθεση: Μάρα Καίσαρη
Σχέδιο: Βασίλης Σολιδάκης
«Οι καλικάντζαροι στην ελληνική λαϊκή φαντασία»
Άρθρο της Μαρίας Βλαχάκη
Οι καλικάντζαροι είναι πονηρά, υποχθόνια, άγρια αλλά και αγαπημένα δαιμόνια πλάσματα της πλούσιας λαϊκής φαντασίας που από τα Χριστούγεννα έως τα Θεοφάνεια ζουν ανάμεσα στους ανθρώπους και τους ταλαιπωρούν με σκανταλιές και ζημιές.....ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ
«Το έθιμο της βασιλόπιτας μέσα από λαογραφικά τεκμήρια». Άρθρο της Μαρίας Βραχιονίδου ΕΔΩ
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------
|
