«Παραμύθια και παραδόσεις των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς»



Τα παραμύθια με θέμα τους καλικαντζάρους έχουν αναπτυχθεί και εμπλουτιστεί με περισσότερες πληροφορίες και εκτενέστερες περιγραφές για τη μορφή και τα καμώματα των καλικαντζάρων, τις δυνάμεις και την κουταμάρα τους, τις ταλαιπωρίες που προκαλούν στους ανθρώπους και τις ζημιές που προκαλούν στα σπίτια. Έμπνευση αποτέλεσαν το πλούσιο υλικό και οι καταγραφές λαϊκών αφηγήσεων από τις «Παραδόσεις» (1904) του Νικολάου Πολίτη, και το έργο «Αερικά, ξωτικά και καλικάντζαροι» (χ.χ.) του Θάνου Βελλούδιου. Στις μεταφράσεις των παραμυθιών στα αγγλικά, τα δαιμόνια και σκανταλιάρικα πλάσματα της λαϊκής φαντασίας αναφέρονται ως goblins. Τα goblins συναντάμε σε πολλούς πολιτισμούς, σε ευτράπελες ή τρομακτικές ιστορίες και μαγικά παραμύθια από την ευρωπαϊκή και παγκόσμια προφορική παράδοση. Είναι κοντοστούπικα και ασχημομούρικα, έχουν γουρλωτά μάτια και μυτερά αυτιά, είναι υποχθόνια, έχουν πανούργα σκέψη αλλά και κουταμάρα, έχουν υπερφυσικές δυνάμεις και τυραννούν τους ανθρώπους. Η μορφή και η συμπεριφορά τους ομοιάζει με των καλικαντζάρων. Σε ελεύθερη απόδοση στα ελληνικά τα αποκαλούμε καλικαντζάρους, και τον master of goblins, αρχικαλικάντζαρο! 


«Σκράτ ο καλικάντζαρος»
«Το όνομά μου δε θα βρει, θα το πάρω το παιδί,
κέρατα, ουρά δε θα 'χει, μα κουρέλια θα φορεί,
θα το κάνω καρκαντζέλι, όμορφο, γλυκό σαν μέλι,
θα του μάθω σκανδαλιές, διαβολάκι θα γίνει, μη σας μέλλει.
Στον κάτω κόσμο το δέντρο της γης θα πριονίσει, στον επάνω κόσμο τα Χριστούγεννα θα σεργιανίσει».

  

«Οι καλικάντζαροι στο λουτρό»

Παραμύθι από την προφορική παράδοση της Εσθονίας.
Μια γερόντισσα καλικαντζαρίνα θέλει να παντρέψει έναν από τους εγγονούς της με την όμορφη και προκομμένη κοπέλα που δουλεύει στο λουτρό. Η κοπέλα σκαρφίζεται ένα έξυπνο σχέδιο και όλη τη νύχτα οι καλικάντζαροι μορφονιοί τρέχουν για το χατίρι της. Θα προλάβει τελικά να γίνει ο γάμος μέχρι να ξημερώσει και να λαλήσει ο πετεινός;

  


«Ο αρχικαλικάντζαρος και η μαγική κόκκινη μπάλα» 

Λαϊκό παραμύθι από την Εσθονία. Ένας βασιλιάς χάνεται στο δάσος και ο αρχικαλικάντζαρος προσφέρεται να του δείξει τον σωστό δρόμο.
Διαβάστε περισσότερα »

 «Βράσε ένα αβγό, τον καλικάντζαρο να βρω»

Παραμύθι εμπνευσμένο από μια παράδοση του Λεβισίου της Μικράς Ασίας και μια ιστορία της Γερμανίας. Μια γυναίκα είναι τόσο ευτυχισμένη και απασχολημένη με το νεογέννητο μωράκι της που την παραμονή των Χριστουγέννων δεν αφήνει στο τζάκι φαγητά και γλυκά για να φάνε οι καλικάντζαροι.

Λαϊκό παραμύθι από σλάβους της Ρωσίας. Ένα παλικάρι μελετά ένα βιβλίο μαγείας όταν ο χώρος γύρω του γεμίζει με καλικαντζάρους που δεν τον αφήνουν σε ησυχία και συνεχώς του ζητούν να τους βάλει δουλειά.


Η τέταρτη ιστορία  «Ο Άγιος Βασίλειος και η βασιλόπιτα»  βασίστηκε σε μία από τις πολλές παραλλαγές της θρησκευτικής παράδοσης που συνδέει το έθιμο της βασιλόπιτας με τον Άγιο Βασίλειο. Η ιστορία έχει αποδοθεί ελεύθερα και αναφέρεται στον Μέγα Βασίλειο ο οποίος ζήτησε από τους κατοίκους της Καισάρειας να μαζέψουν ό,τι χρυσαφικά μπορούσαν προκειμένου να τα παραδώσει ως “λύτρα” στον αυτοκράτορα Ιουλιανό. Ο Ιουλιανός δεν επέστρεψε για να τα παραλάβει και ο Μέγας Βασίλειος προκειμένου να τα επιστρέψει στους κατοίκους, μη γνωρίζοντας σε ποιόν ανήκει τι, έδωσε εντολή να ζυμωθούν μικροί άρτοι μέσα στους οποίους τοποθέτησε τα χρυσαφικά και τα πρόσφερε στους κατοίκους της Καισάρειας. 


Οι ιστορίες επιλέχθηκαν μετά από έρευνα και μελέτη της βιβλιογραφίας. Διαμορφώθηκαν εκ νέου, ώστε να είναι προσαρμοσμένες στη συνθήκη ακρόασης των podcasts και να εξυπηρετούν τις ανάγκες των ηχογραφημένων αφηγήσεων. Επίσης, η μουσική είναι πρωτότυπη σύνθεση η οποία δημιουργήθηκε  ειδικά για κάθε ιστορία. Στα μουσικά θέματα επιλέχθηκαν να συμπεριληφθούν και παραδοσιακά κάλαντα από την Ικαρία, την Κρήτη και τη Χίο. 

Η έρευνα, η ελεύθερη απόδοση, διαμόρφωση και επιμέλεια των κειμένων για τις ιστορίες «Ο αρχικαλικάντζαρος και η μαγική κόκκινη μπάλα» και «Οι καλικάντζαροι στη βιβλιοθήκη» έγινε από τη Μαρία Βλαχάκη, για την ιστορία «Βράσε ένα αβγό, τον καλικάντζαρο να βρω» από τον Γιώργο Ευγενικό και για την ιστορία «Ο Άγιος Βασίλειος και η βασιλόπιτα» από τη Μαρία Βραχιονίδου. 

Η αφήγηση έγινε από τον Γιώργο Ευγενικό. Η μουσικός Μάρα Καίσαρη δημιούργησε τις πρωτότυπες μουσικές συνθέσεις. Ο ζωγράφος Βασίλης Σολιδάκης δημιούργησε το εικαστικό έργο με τους καλικαντζάρους που ξεπετάγονται μέσα από το βιβλίο και τη βασιλόπιτα.
 



ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ 

«Οι καλικάντζαροι στην ελληνική λαϊκή φαντασία». Άρθρο της Μαρίας Βλαχάκη ΕΔΩ

«Το έθιμο της βασιλόπιτας μέσα από λαογραφικά τεκμήρια». Άρθρο της Μαρίας Βραχιονίδου ΕΔΩ