ΥΠΑΤΙΑ: Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας
Η Υπατία ήταν μια σπουδαία γυναίκα, με ισχυρή και έντονη προσωπικότητα, με ηθικές αρχές και υψηλό επίπεδο μόρφωσης. Και αυτό σε μια εποχή που ήταν πιο συνηθισμένο να μορφώνονται τα αγόρια παρά τα κορίτσια. Ήταν αγαπητή και αξιοσέβαστη στον κόσμο, είχε πιστούς και αφοσιωμένους μαθητές. Συμβούλευε, μάλιστα, και καθοδηγούσε ισχυρά πρόσωπα για θέματα διακυβέρνησης και δημοσίων υποθέσεων. Σε μια εποχή που η Αλεξάνδρεια φλεγόταν από πολιτικές και θρησκευτικές αντιπαραθέσεις, η Υπατία κατηγορήθηκε άδικα και θανατώθηκε με φρικτό τρόπο, για το έντονο ενδιαφέρον που έδειχνε στα μαθηματικά. Για το ελεύθερο πνεύμα της και τη φιλοσοφική της σκέψη.
 |
| Επιστολή του Συνέσιου προς την Υπατία από τυπωμένη έκδοση του 1553 |
Σήμερα δεν διασώζονται κείμενα της Υπατίας. Υπάρχουν όμως πολλές αναφορές για τα γραπτά της και διασώζονται έργα άλλων συγγραφέων και ιστορικών σχετικά με τη ζωή της, τη δράση της και τον θάνατό της. Η Υπατία υπήρξε μια χαρισματική μορφή, που με την προσφορά της και το ήθος της σημάδεψε την ανθρώπινη ιστορία και την επιστήμη.
Αφήγηση - Καλλιτεχνική επιμέλεια: Γιώργος Ευγενικός
Μουσική: Μάρα Καίσαρη
Έρευνα - Επιμέλεια κειμένου: Μαρία Βλαχάκη
Η σειρά πραγματοποιείται με τη σύμπραξη των βιβλιοθηκών του Ιδρύματος Ευγενίδου και του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ), σε συνεργασία με το «Παραμυθόφωνο», που δημιουργήθηκε από το «Κέντρο Μελέτης και Διάδοσης Μύθων και Παραμυθιών».
Θερμές ευχαριστίες οφείλουμε στην τ. καθηγήτρια του ΕΜΠ, ιστορικό των Μαθηματικών κα Χριστίνα Φίλη για την επιστημονική συνδρομή της.
ΑΚΟΥΣΤΕ ΟΛΑ ΤΑ ΕΠΕΙΣΟΔΙΑ ΤΗΣ ΣΕΙΡΑΣ
Η δολοφονία της Υπατίας
 |
| Ο Ορέστης κοροϊδεύεται από μοναχούς. Σχέδιο του Jan Luyken, 1701. Rijks Μuseum. |
Το κείμενο προκάλεσε αναστάτωση και ξεσηκωμό στους εκκλησιαστικούς κύκλους και έγινε γενικά αποδεκτό από τους ανθρώπους του Διαφωτισμού.
Την αμέσως επόμενη χρονιά, ο Τόμας Λιούις απάντησε με ένα κείμενο που είχε τίτλο «Η ιστορία της Υπατίας, της πλέον αναιδεστάτης δασκάλας της Αλεξάνδρειας. Προς υπεράσπιση του Αγίου Κυρίλλου και του αλεξανδρινού κλήρου από τις συκοφαντίες του κυρίου Τόλαντ».
 |
| Η Υπατία τραβιέται από την άμαξά της από τους Χριστιανούς. Σχέδιο του Jan Luyken, 1701. Rijks Museum. |
Ο Βολταίρος έγραψε πως «Η Υπατία δολοφονήθηκε επειδή πίστευε στους Έλληνες θεούς, τους νόμους της λογικής και τις φύσης και τις ικανότητες του ανθρώπινου πνεύματος χωρίς δόγματα. Τα γεγονότα που οδήγησαν στον θάνατό της προκλήθηκαν από τον Κύριλλο που έστρεψε τον χριστιανικό όχλο εναντίον της». Σύγχρονοι μελετητές έγραψαν πως «Η επίθεση κατά της Υπατίας και ο θάνατός της σήμαναν το τέλος της αρχαίας εποχής», πως «Η δολοφονία της ήταν το τελειωτικό χτύπημα κατά του ελεύθερου πνεύματος» και πως «Μετά την Υπατία, η Αλεξάνδρεια δεν ενοχλήθηκε πια από φιλοσόφους».
Η αλήθεια είναι πως, παρότι δεν έχουμε έργα της Υπατίας στα χέρια μας, το ανήσυχο πνεύμα της και η ελεύθερη σκέψη της δεν έπαψαν να ακτινοβολούν και να φωτίζουν τον δρόμο μας. Λάμπουν στον παγκόσμιο πολιτισμό μέχρι τις ημέρες μας αδιάκοπα, όπως αδιάκοπα γυρίζουν οι πλανήτες σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο. Ο αστεροειδής «238 Υπατία» που ανακαλύφθηκε το 1884 από τον αστρονόμο Βίκτορ Κνόρε, ονομάστηκε έτσι προς τιμή της Υπατίας. Αυτής της εξαίρετης προσωπικότητας, της χαρισματικής μορφής που με την προσφορά της και το ήθος της σημάδεψε την ανθρώπινη ιστορία και την επιστήμη.
Μαρία Βλαχάκη
Κοινωνιολόγος
Μάρτιος 2022
 |
| Η δολοφονία της Υπατίας. Vol. I, Verboeckhoven et Cie, A. Lacroix, Paris, 1866. |
Βιβλιογραφία
Αχειλαρά, Α. (2014). Υπατία. Αθήνα: Όστρια.
Βαρβαρήγος, Δημήτρης (2010). Υπατία: ιστορικό μυθιστόρημα. Αθήνα: Άγκυρα.
Δενδρινός, Μ. (2021). Υπατία: Αστρονομία, μαθηματικά και φιλοσοφία στο λυκόφως του αρχαίου κόσμου. Αθήνα: Αρμός.
Κούντη, Μ. (2015). Συνέσιος ο Κυρηναίος. Αθήνα: Μπαρμπουνάκη.
Σπανδάγος, Β. Κ., Σπανδάγου, Ρ. & Τραυλού, Δ. (1994). Οι μαθηματικοί της Αρχαίας Ελλάδας: βιογραφικά στοιχεία και εργασίες των μαθηματικών της Αρχαίας Ελλάδας από το 900 π.Χ. έως το 550 μ.Χ. Αθήνα: Αίθρα.
Φίλη, Χριστίνα Π. (2009). Εξουσία και μαθηματικά. Αθήνα: Παπασωτηρίου.
Χριστιανίδης, Γιάννης (2003). Θέματα από την ιστορία των μαθηματικών: Αιγυπτιακά, Βαβυλωνιακά και Ελληνικά μαθηματικά. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
Alic, M. (2009). Η κληρονομιά της Υπατίας: Η ιστορία των επιστημόνων γυναικών από την αρχαιότητα μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα. Μετάφραση Ε. Τζελέπογλου. Αθήνα: Εκάτη.
Dzielska, Maria (1997). Υπατία η Αλεξανδρινή. Μετάφραση Γ. Κουσουνέλος. Αθήνα: Ενάλιος.
Flower, Derek-Adie (2002). Στις όχθες της σοφίας: η ιστορία της αρχαίας βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας. Αθήνα: Λιβάνης Α.Α.
Galvez, Pedro (2006). Υπατία: η γυναίκα που αγάπησε την επιστήμη. Αθήνα: Μεταίχμιο.
Trarieux, G. (2000). Υπατία. Μετάφραση Γ. Καρβελάς. Αθήνα: University Studio Press.
Alic, M. (1986). Hypatia’s heritage: Α history of women in science from antiquity to the late nineteenth century. Boston: Beacon Press.
Bregman, J. (1982). Synesius of Cyrene: Philosopher-Bishop. Oakland, California: University of California Press.
Deakin, M. (2007). Hypatia of Alexandria: Mathematician and martyr. New York: Prometheus Books.
Donovan, S. (2008). Hypatia: Mathematician, inventor, and philosopher. Minneapolis: Compass Point Books.
Dzielska, M. (1996). Hypatia of Alexandria. Translated by F. Lyra. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
Lewis, T. (1721). The history of Hypatia, a most impudent school-mistress of Alexandria: Murder'd and torn to pieces by the populace, in defence of Saint Cyril and the Alexandrian Clergy. From the aspersions of Mr. Toland. By Mr. Lewis. London: T. Bickerton.
Toland, J. (1720). Tetradymus. London: J. Brotherton and W. Meadows in Cornhill.
 |
| Η δεσποινίς Τζούλια Νίλσον ως «Υπατία», 1890. Βρετανικό Μουσείο. |
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------
|
