Ταξίδια Πολιτισμού - Μύθοι και Παραμύθια από την Παγκόσμια Παράδοση
Ο ήλιος, το φεγγάρι, ο ουρανός, όλα τα στοιχεία της φύσης μιλούν και έχουν από μια ιστορία να μας πουν. Το Παραμυθόφωνο είναι εδώ για να αναδείξει και να διαδώσει τις ιστορίες και τη μαγεία που υπάρχουν στους πολιτισμούς γύρω μας.
Αφήγηση: Γιώργος Ευγενικός
Έρευνα - Επιμέλεια κειμένων: Μαρία Βλαχάκη
Παραγωγή: Παραμυθόφωνο
Το βράδυ γύρω από τη φωτιά των Μαορί, ο ευγενικός νεαρός Τουτανεκάι πλησίασε τη Χινεμόα. «Πότε θα σε ξαναδώ;» τη ρώτησε. «Θα σε βρω εγώ», του απάντησε, «μόνο πες μου πώς θα ξέρω ότι με περιμένεις». Η Χινεμόα γνώριζε καλά πως δε θα ήταν εύκολο να φύγει από το χωριό της. Ήταν όμως έξυπνη και θαρρετή και γνώριζε το ίδιο καλά πως κάποιο τρόπο θα έβρισκε για να τα καταφέρει...
«Πώς οι άνθρωποι έγιναν αριστερόχειρες» Παραμύθι των Χμονγκ από το Λάος
Οι Χμονγκ είναι ένας λαός κυνηγημένος που διατηρεί τον παραδοσιακό τρόπο ζωής. Αποτυπώνει τις ιστορίες του σε "story cloth", ύφασμα με περίτεχνα και πολύχρωμα κεντήματα.
Ακούμε το παραμύθι των Χμονγκ για την τελευταία βασιλοπούλα και το πώς οι άνθρωποι έγιναν αριστερόχειρες. Πώς σώθηκαν οι Χμονγκ μέσα από την κοιλιά του αετού που καταβρόχθισε όλο το χωριό;
Μια φορά κι έναν καιρό, μακριά στην Ασία, σε μια χώρα που λέγεται Λάος, ήταν ένα μικρο χωριό της φυλής Χμονγκ. Το χωριό ήταν πανέμορφο και καταπράσινο, δίπλα στον μεγάλο ποταμό Μεκόνγκ. Η γη ήταν εύφορη και έδινε πλούσιους καρπούς στους κατοίκους. Ο βασιλιάς ήταν ένας καλός και δίκαιος άνθρωπος κι έτσι η ζωή κυλούσε ήσυχα. Όχι όμως για πολύ…
«Το χωράφι της καμήλας» Παραμύθι από την Αφρική
Η καμήλα έχει ένα χωράφι λίγο πιο έξω από το χωριό της φυλής των Ντογκόν στην Αφρική. Μια μέρα αποφάσισε να το καλλιεργήσει και πήρε για βοηθούς τον ελέφαντα και τον σκίουρο. Όταν ήρθε η στιγμή της μοιρασιάς, κάτι παράξενο συνέβη στο χωράφι...
Η καμήλα έχει ένα χωράφι λίγο πιο έξω από το χωριό της φυλής των Ντογκόν στην Αφρική. Μια μέρα αποφάσισε να το καλλιεργήσει και πήρε για βοηθούς τον ελέφαντα και τον σκίουρο. Όταν ήρθε η στιγμή της μοιρασιάς, κάτι παράξενο συνέβη στο χωράφι...
«Ο Θεός Ρέιβεν και οι Ινουίτ» Μύθος των Ινδιάνων Ινουίτ από την Αρκτική
Με έναν μύθο από τις παγωμένες χώρες των Ινουίτ ανακαλύπτουμε πώς δημιουργήθηκαν τα βουνά και τα νερά, ο ήλιος και το φεγγάρι από τον θεό-πουλί Ρέιβεν. Από πού όμως ξεπετάχτηκαν τα ζώα και ο άνθρωπος και γιατί η πολική αρκούδα έμεινε για το τέλος; Ινουίτ είναι το όνομα των Εσκιμώων της Αλάσκας, της Γροιλανδίας και του Καναδά. Στη γλώσσα τους η λέξη Ινουίτ σημαίνει «άνθρωποι». Οι Ινουίτ πιστεύουν πως όλα τα στοιχεία της φύσης και κάθε τι στον κόσμο έχει ψυχή και όλες οι ψυχές συνδέονται μεταξύ τους... οι άνθρωποι και τα ζώα, τα δέντρα και τα φυτά, η θάλασσα και ο άνεμος.
«Ο σοφός σιδεράς» Παραμύθι των Τουαρέγκ από την έρημο Σαχάρα
Οι Τουαρέγκ είναι νομαδικός λαός που κινείται με καμήλες στη Σαχάρα και προσπαθεί να διατηρήσει τον παραδοσιακό τρόπο ζωής και την πολιτιστική του ταυτότητα. Η ονομασία «Τουαρέγκ» είναι αραβική και σημαίνει «περιπλανώμενος». Ανεξάρτητοι και φιλόξενοι, έχουν στη φυλή τους σπουδαίους σιδεράδες που κατασκευάζουν σπαθιά και περίτεχνα παραδοσιακά κοσμήματα για γυναίκες και άντρες, και τους σέβονται σαν να έχουν μαγικές δυνάμεις.
Οι Τουαρέγκ ονομάζονται και «μπλε άνθρωποι» γιατί με τα χρόνια το δέρμα τους αρχίζει να βάφεται όταν φορούν συχνά τα ενδύματα που είναι βαμμένα με το χαρακτηριστικό λουλακί χρώμα. Στους Τουαρέγκ, οι άντρες φορούν τουρμπάνι και είναι εκείνοι που καλύπτουν το πρόσωπό τους για να προστατεύονται από την αμμοθύελλα, αλλά και κατά την παράδοσή τους, για να μη χάσουν οι πολεμιστές την ψυχή τους αν σκοτωθούν στη μάχη. Οι γυναίκες έχουν το πρόσωπο ελεύθερο για να φαίνεται η ομορφιά τους.
Ακούμε το παραμύθι του σοφού σιδερά που έμαθε στον νεαρό Τουαρέγκ πώς κερδίζεται ο σεβασμός...
«Οι τέσσερις δράκοι που έφεραν την βροχή» Μύθος από την Κίνα
Κάποτε στη Γη δεν υπήρχαν ποτάμια και λίμνες, αλλά μόνο η Ανατολική Θάλασσα. Εκεί ζούσαν τέσσερις δράκοι: Ο Μακρύς Δράκος, ο Κίτρινος Δράκος, ο Μαύρος Δράκος και ο Μαργαριταρένιος Δράκος. Μια μέρα οι τέσσερις δράκοι πέταξαν από τη θάλασσα στον ουρανό για να ζητήσουν από τον αυτοκράτορα του ουρανού να βοηθήσει τους ανθρώπους. Εκείνος όμως ενδιαφερόταν μόνο να περνάει καλά στο παλάτι του και ούτε που νοιαζόταν για τους ανθρώπους και όσα συνέβαιναν στη Γη. Οι δράκοι κατάλαβαν πως έπρεπε μόνοι τους να βρουν τη λύση και με τις δικές τους δυνάμεις να βοηθήσουν τους ανθρώπους...
«Ο λαγός και ο σεισμός» Παραμύθι των Χμερ από την Καμπότζη
Στα πέρατα της Ασίας, στην Καμπότζη, την πατρίδα των Χμερ, την εποχή του θεού-ελέφαντα Γκανέσα και του ποντικού του, ήταν ένας λαγός. Μια μέρα άκουσε σεισμό και από την αναστάτωσή του έκανε τη ζούγκλα άνω-κάτω! Ελάφια, βόδια, ελέφαντες άρχισαν να τρέχουν το ένα πίσω από το άλλο για να σωθούν, μέχρι που εμφανίστηκε ο βασιλιάς-λιοντάρι και έβαλε τα πράγματα στη θέση τους.
«Οι ονειροπαγίδες και τα πνεύματα» Μύθος των Ινδιάνων Ναβάχο από τη Β. Αμερική
Μια μέρα οι γιοι του Θεού Ήλιου πήγαν να ζητήσουν τη συμβουλή του πατέρα τους γιατί οι άνθρωποι είχαν βάσανα και χρειάζονταν βοήθεια. Δεν είχαν θνητούς εχθρούς, αλλά πνεύματα κακά που τους ενοχλούσαν και τους ταλαιπωρούσαν. Δεν τους άφηναν να ξεκουραστούν στον ύπνο τους και, όσες ονειροπαγίδες και αν κρεμούσαν στις σκηνές τους, τα κακά πνεύματα έβρισκαν τρόπο να τρυπώσουν μέσα από τα βλέφαρα, να μπουν στα όνειρά τους, να φορτώσουν τη ζωή τους με στεναχώριες και συμφορές. Οι γιοι του Ήλιου βρήκαν τον τρόπο και προστατεύουν τη φυλή των Ινδιάνων Ναβάχο από κάθε κακό πνεύμα, εκτός από τρία...
«Γιατί η θάλασσα είναι ζεστή» Παραμύθι των Αβορίγινων από την Αυστραλία
Οι Αβορίγινες είναι οι ιθαγενείς πληθυσμοί της Αυστραλίας. Λαός με μύθους και θρύλους για πνεύματα της φύσης και θεούς-ερπετά που «φτιάχνουν» το σύμπαν, κατέχει ένα μεγάλο μέρος στην ιστορία, την τέχνη και τον πολιτισμό της Αυστραλίας. Οι Αβορίγινες στην κοινωνία τους ζωγραφίζουν το σώμα τους, χορεύουν και τραγουδούν με συνοδεία το Ντιτζεριντού, το πανάρχαιο μουσικό τους όργανο. Με ένα παραμύθι από την προφορική τους παράδοση, ταξιδεύουμε στην εποχή που τα ψάρια έβγαιναν από τη θάλασσα, ξεκουράζονταν παρέα με τις σαύρες και τα φίδια, έκαναν βόλτες με τα κογιότ, έτρωγαν και έπιναν έξω στη στεριά με τις αρκούδες.
«Η λίμνη των πέτρινων πούμα» Μύθος των Ινδιάνων Ίνκας από το Περού
Πριν από πολλά χρόνια στην Λατινική Αμερική, η σημερινή λίμνη Τιτικάκα στο Περού, μια λίμνη που γύρω της έζησαν γενιές και γενιές των ινδιάνων Ίνκας, δεν είχε νερό, αλλά ήταν μια απέραντη κοιλάδα. Εκεί οι Ίνκας ζούσαν ήρεμοι και ευτυχισμένοι, καλλιεργούσαν το καλαμπόκι και τις πατάτες τους, φρόντιζαν τα ζώα τους και ευχαριστούσαν τον Θεό Ήλιο και όλους τους Θεούς για την υγεία και τα καλά που τους έδιναν. Όλα όμως άλλαξαν όταν το πνεύμα της ζήλιας και της κακίας δεν άντεχε να τους βλέπει μονοιασμένους και ευτυχισμένους και κατάφερε να τρυπώσει στην καρδιά και το μυαλό τους…
«Οι φίλοι και τα αδέρφια» Παραμύθι των Ντονγκ από την Κίνα
Οι Ντονγκ είναι μια φυλή στην Κίνα και τα χωριά τους βρίσκονται σε πρόποδες λόφων. Η περιοχή είναι καταπράσινη και την διασχίζουν ποτάμια. Τα δρομάκια είναι πετρόστρωτα, τα σπίτια ξύλινα και τα κτίρια είναι σαν πύργοι. Οι όχθες των ποταμών ενώνονται με εντυπωσιακές ξύλινες σκεπαστές γέφυρες, διακοσμημένες με σκαλιστούς δράκους, τίγρεις, φίδια από την πλούσια μυθολογία τους.
Είναι φιλόξενοι άνθρωποι και προσφέρουν πολλά πιάτα στους επισκέπτες τους. Σερβίρουν γλυκό κρασί πριν το γεύμα και έπειτα ξηρό. Αγαπούν τα ξινά και καυτερά πιάτα με χοιρινό, κοτόπουλο, πάπια, ψάρι, πιπεριές και τζίντζερ, και δε λείπουν από το τραπέζι τους το ρύζι και η σούπα.
Ακούμε την ιστορία ενός σπουδαίου κυνηγού της φυλής Ντονγκ που είχε πολλούς φίλους και συχνά έκανε στο σπίτι του γιορτές και γλέντια, αλλά ποτέ δεν καλούσε τα αδέρφια του. Η έξυπνη γυναίκα του κατέστρωσε ένα σχέδιο για να του δείξει ποιες σχέσεις είναι αληθινές…
«Τα παιδιά του Ήλιου» Μύθος των Ινδιάνων Κούνα από τα νησιά Σαν Μπλας του Παναμά
Σε μια χώρα της Αμερικής που λέγεται Παναμάς, απέναντι από την ακτή, βλέπεις στα γαλάζια νερά πολλά πολλά καταπράσινα μικρά νησιά που λέγονται Σαν Μπλας. Εκεί ζει μια φυλή Ινδιάνων, οι Κούνα. Όπως οι περισσότεροι Ινδιάνοι, έχουν ερυθρό δέρμα και μαύρα μαλλιά, συχνά όμως γεννιούνται και μωρά με κατάλευκο δέρμα σαν το χιόνι, κατάξανθα μαλλιά και καταγάλανα μάτια. Λένε πως αυτά τα παιδιά είναι απόγονοι του Ήλιου και τις νύχτες με πανσέληνο κάνουν μια σπουδαία δουλειά... προστατεύουν το φεγγάρι από το στόμα του δράκου.
Πηγές
Ανώνυμος (2007). Μύθοι και θρύλοι των λαών: Λατινική Αμερική. Μετάφραση Σ. Παπαδάκη. Αθήνα: Το Ποντίκι.
Ανώνυμος (2007). Μύθοι και θρύλοι των λαών: Αφρική. Μετάφραση Σ. Παπαδάκη. Αθήνα: Το Ποντίκι.
A collection of Cambodian folk tales. Kingdom of wonder. Khmer supporter (2011, Nov. 29). Ανακτήθηκε από http://khmeridentification-edu.blogspot.com (Τελευταία πρόσβαση 04/02/2022).
A folktale from the Tuareg near Timbuktu. Black history heroes (χ.χ). Ανακτήθηκε από http://www.blackhistoryheroes.com (Τελευταία πρόσβαση 04/02/2022).
African Folklore (2017). African folk tales. Durham, North Carolina: Lulu Press, Inc.
Βλαχάκη, Μ. (2016). Γυναίκες έξυπνες και θαρρετές: Παραμύθια από την παγκόσμια παράδοση. Κέα: Κέντρο Μελέτης και Διάδοσης Μύθων και Παραμυθιών.
Clark, K. (1896). Maori tales and legends. London: David Nutt.
Cunas. Countries and their cultures (χ.χ). Ανακτήθηκε από https://www.everyculture.com (Τελευταία πρόσβαση 04/02/2022).
Daning, T. (2007). Chinese mythology: The four dragons. New York: Power Kids Press.
Geary, N., Geary, R., Chaoquan, O., Yaohong, l., Daren, J., Jiying, W. (2003). The Kam people of China: Turning nineteen. London and New York: Routledge Curzon.
Howes, E. (1913). Maoriland fairy tales. London and Melbourne: Ward, Lock and Company Limited.
Jones, D. M. (2007). The lost history of the Incas: The history, legends, myths and culture of the ancient native peoples of the Andes. London: Hermes House.
Jones, D. M. (2007). Mythology of the Incas: Myths and legends of the ancient Andes, western valleys, deserts and Amazonia. London: Southwater.
Judson, K. B. (2008). Myths and legends of Alaska. Charleston, South Carolina: Biblio Bazaar.
Lang, A. (1910). The lilac fairy book. New York, London, Bombay and Calcutta: Longmans, Green, and Company.
Philip, N. & Mistry, N. (1995). The illustrated book of myths: Tales and legends of the world. London: Dorling Kindersley Limited.
Reed, A. W. (1946). Myths and legends of Maoriland. Wellington, Auckland and Sydney: A. H. and A. W. Reed.
Shone, R. (2006). Chinese myths. Brighton: Book House.
Yang, S. & Johnson, C. (1992). Myths, legends and folk tales from the Hmong of Laos. Saint Paul, Minnesota: Linguistic Department, Macalester College.